Maandenlang was het uitkijken naar de week van 16 april. Onderwijsexperts vlogen van Suriname en Zambia naar Brussel om een week lang de koppen bij elkaar te steken over kwetsbaarheid in de klas. Mee rond de tafel zaten Vlaamse lerarenopleiders, pedagogisch begeleiders, (student)leerkrachten en andere onderwijzers.


De kloof groeit

Met deze eerste leerweek van eNSPIRED is meteen de belangrijkste doelstelling van het VVOB-programma behaald: “Veel van de theoretische kaders die we aangereikt kregen, gebruik ik ook in mijn lessen. Maar nu werden ze gebruikt vanuit een invalshoek van diversiteit. Dat geeft kleur aan die kaders. Dat inspireert.”

Meer getuigenissen vind je doorheen dit artikel. Voor een sfeervideo van de leerweek en downloadbare materialen scrol je helemaal naar beneden.

Inspireren: dat is precies de bedoeling van eNSPIRED. De partnerlanden van VVOB zijn landen die over de hele lijn minder middelen en meer uitdagingen kennen dan België, en tóch slagen hun overheden erin om onderwijsbeleidsplannen uit te tekenen die relatief ambitieus zijn. De uitvoering daarvan hapert soms, net omwille van die financiële barrières, en op dat vlak ondersteunt VVOB die onderwijsoverheden.

Omgekeerd brengen we met eNSPIRED die ambitieuze ideeën en innovatieve benaderingen ook terug naar het Vlaams onderwijsveld. Want ook al scoren we volgens onderzoek sterk wat gemiddeldes betreft van leeruitkomsten bij onze leerlingen, een zorgwekkende trend dringt zich op: de groep zwakpresteerders groeit tot 1 op 6 leerlingen, en de kloof tussen sterke en zwakke leerlingen is significant groter dan in andere OESO-landen.

Kwetsbare leerlingen: in perspectief

In België bepaalt de sociaaleconomische achtergrond (meer dan de migratieachtergrond) nog altijd heel sterk de schoolprestaties. En laat net dat een discriminerende factor zijn die onze partnerlanden niet aanvaarden.

In Zambia, bijvoorbeeld, gaan kinderen uit meer geprivilegieerde gezinnen naar publieke scholen, maar wegens de beperkte capaciteit vallen kwetsbare kinderen uit de boot. De community schools – gemeenschapsscholen – vangen hen op. Ouders en leerkrachten halen het onderste uit de kan om deze kinderen alle kansen te geven om vooruit te geraken. Ze geloven heel sterk in de kracht van onderwijs als motor voor ontwikkeling.

In Suriname gaan jongeren die het niet halen in het algemeen onderwijs naar de lagere beroepsschool (LBO) – een herkenbare situatie voor Vlaanderen dus. Het LBO huisvest veel kwetsbare jongeren, die extra aandacht verdienen om hun kansen op waardig werk te vergroten. Het geloof van de leerkrachten in hun kunnen is ijzersterk.
 

"Ik heb veel geleerd over het onderwijssysteem in Suriname, en veel gelijkenissen ontdekt met de Brusselse onderwijsrealiteit."

Dus nodigde eNSPIRED een delegatie onderwijsexperts uit Zambia en een delegatie uit Suriname uit om nieuwe inzichten te bieden voor Vlaamse lerarenopleiders, pedagogisch begeleiders, (student)leerkrachten en andere onderwijzers die mee willen bouwen aan kwaliteitsvol onderwijs voor àlle Vlaamse leerlingen.

Experts en fotografen

Tijdens de drukke leerweek trokken de onderwijsexperts uit Zambia en Suriname twee dagen uit om workshops te geven aan hun Vlaamse collega’s. De rode draad: internationale onderwijspraktijken rond kwetsbaarheid in de klas onder de loep nemen en daar inspiratie uitputten om ook voor kwetsbare leerlingen en studenten in Vlaanderen kwaliteitsvol onderwijs te verzekeren.

Op de eerste dag stelde elk individu van de internationale delegatie zijn of haar eigen expertiseveld voor, en was er uitgebreid ruimte voor dialoog:

  • Lerarenopleiders vonden gehoor bij Muyangali Muyangali, docent aan Kitwe College of Education in Zambia. Hij wil zijn studentleerkrachten gevoelig maken voor de impact die ze kunnen hebben op het leven van hun toekomstige kwetsbare leerlingen.
  • Zambiaans kleuterleerkracht Mutinta Sifaya, die elke dag geconfronteerd wordt met kansarme kinderen, vertelde over hoe ze via bijvoorbeeld huisbezoeken proactief ouderparticipatie maximaliseert.

“Er wordt in Zambia sterk ingezet op het bereiken van ouders. Ik wist niet dat huisbezoeken zo krachtig konden zijn in dat aspect.”    

  • VVOB-medewerker Georgina Sakala bracht een aantal beklijvende persoonlijke verhalen over hoe community schools in Zambia, ondanks een veelvoud aan uitdagingen, het verschil maken voor kwetsbare kinderen.

“Wat een passie leeft er in die community schools. Geen wonder dat die zo’n positief effect hebben!”  
 

  • Deelnemers die geïnteresseerd waren in de rol van de Zambiaanse overheid, dat tenslotte veel minder middelen heeft dan België, in de strijd tegen kinderarmoede, luisterden naar Esvah Chizambe, medewerker van het onderwijsministerie in Zambia.
  • Leerkrachten gingen langs bij Surinaamse trainer Anton Douglas. Hij legde hen een aantal cases voor over gedragsproblemen in de klas, en ging in dialoog over hoe die best aan te pakken.
  • Rachel Wittenberg werkt rechtstreeks samen met Surinaamse jongeren. Ze weet als geen ander hoe je een positief zelfbeeld ontwikkelt bij jongeren, zodat ze op eigen houtje hun talenten kunnen ontdekken en ontwikkelen.

“In de sessie van Rachel kwamen heel nuttige tips, werkvormen en andere zaken aan bod die ik zeker kan gebruiken.”  

  • Maggie Schmeitz, de tweede VVOB-collega maar dan uit Suriname, stelde het iGROW-project voor dat draait rond het creëren van veilige leeromgevingen.

Deze eerste intense dag werd afgesloten door feminist/journalist-fotografe Lieve Blancquaert. Lieve trekt voor haar job de wereld rond, en is steeds meer gesterkt in haar overtuiging dat onderwijs misschien wel dé belangrijkste hefboom is voor ontwikkeling en (vrouwen)emancipatie. Ze staafde haar verhaal met foto’s die raakten: van verliefde vluchtelingen in containerhuizen, van jonge meisjes op hun uithuwelijksdag, van nog jongere meisjes die moeder worden.

Knutselplezier

Dag 2 was zo mogelijk nog interactiever. De Zambiaanse en Surinaamse onderwijsexperts vormden elk een groepje en gingen aan de slag met de deelnemers. In de voormiddag konden ze bij de Zambianen terecht voor inspirerende stories of change over ouderparticipatie aan de hand van een stellingenspel.

Ouderparticipatie is dan ook een heikel punt, ook in Vlaanderen. Denk maar terug aan onderwijsminister Crevits’ fel bekritiseerde opmerking dat “allochtone ouders zich veel meer moeten engageren”.

"Het is inspirerend dat we met dezelfde uitdagingen in onderwijs worstelen: kansarmoede, meertaligheid, gedragsproblemen, communicatie en samenwerking met ouders…”

De Surinamers brachten dan weer inspiratie uit hun thuisland rond diversiteit in de klas. Suriname is een hyperdiverse samenleving, en al lang. Die diversiteit wordt natuurlijk ook weerspiegeld in de klas. Rachel, Anton en Maggie introduceerden de Vlamingen aan pedagogische modellen en oefeningen die een veilige klas- en schoolklimaat creëren voor àlle leerlingen, met een bijzondere focus op leerlingenparticipatie in dat proces.  

‘Lastig gedrag’: het is een probleem in Suriname én hier. Maar zij staan op sommige vlakken wel een pak verder dan wij.”

In de namiddag was het knutselen geblazen bij de Zambianen. Lerarenopleider Muyangali en kleuterleerkracht Mutinta doen dat in hun dagelijkse praktijk ook. Waarom waardevol schoolgeld uitgeven aan dure leermaterialen, als het voor kleuters zélf eens zo leuk is om spelenderwijs te leren met zelfgemaakt materiaal?  

TALULAR staat voor teaching and learning using locally available resources – ruwweg vertaald naar ‘lesgeven en leren gebruikmakend van lokaal beschikbaar materiaal’. Vlaamse leerkrachten en lerarenopleiders gingen aan de slag met schaar en lijm, en maakten dobbelstenen en andere educatieve spelletjes.
 
“We leerden de leefwereld van de kleuters integreren in ons zelfgemaakt leermateriaal. Zo inspireer je hen om thuis zelf ook creatief aan de slag te gaan met alledaagse dingen: flessendoppen, drankkartons, noem maar op!”  

Van kwetsbaarheid naar gender

Academiejaar 2017-2018 loopt ondertussen op z’n einde, en daarmee ook het eNSPIRED-jaar dat in kader stond van kwetsbaarheid in de klas. Na deze leerweek – en het gastcollege van professor Kwame Akyeampong over kwetsbare leerlingen en cruciale leerkrachten – hebben we een sterk eerste eNSPIRED-jaar achter de rug.

Volgend academiejaar werken we rond een nieuw onderwijsthema – gender. De precieze invulling daarvan ontwikkelen we nog samen met onze partners, zowel Vlaamse als internationale. Maar het concept blijft hetzelfde: een internationale dialoog faciliteren om onderwijsvraagstukken in Vlaanderen op een creatieve manier te benaderen!

Teachers Going the Extra Mile for Vulnerable Learners

Quality Teaching and Learning with Homemade Materials

"Zeg nooit zomaar 'probleemjongere' ". Met positieve pedagogie bereik je meer.