In november stak professor Kwame Akyeampong het Kanaal over om het eerste gastcollege van eNSPIRED inhoudelijk te vullen. Het jaarthema voor 2017-18 van eNSPIRED is ‘kwetsbare kinderen en jongeren op school’, en de professors expertise in de rol van lerarenopleidingen voor kwetsbare leerlingen sloot daar perfect bij aan. Dat bleek ook uit bevraging achteraf: “De tien aanbevelingen van prof. Akyeampong kunnen we in Vlaanderen gebruiken als leidraad voor strategisch denken rond ‘leerkrachten en inclusie’.”

Pygmalion

De adviesgroep van eNSPIRED koos afgelopen juni als eerste jaarthema voor ‘kwetsbare kinderen en jongeren’. Internationale studies wijzen herhaaldelijk op de groeiende groep zwakpresteerders in België. Nog onrustwekkender is dat, veel meer dan in andere landen, de sociaaleconomische achtergrond, meer dan de migratieachtergrond, nog altijd heel sterk de schoolprestaties bepaalt in ons land.

Studies die de oorzaken daarvan onderzoeken, wijzen onder andere op het Pygmalioneffect: leerkrachten in scholen met een hogere concentratie van arbeidersklasse-leerlingen hebben lagere verwachtingen wat betreft de ‘onderwijsbaarheid’ van die leerlingen. Dat werkt een nefaste self-fulfilling prophecy in de hand.

Handen in elkaar

De wil om daar iets aan te doen leeft voelbaar in lerarenopleidingen en pedagogische begeleidingsdiensten. eNSPIRED biedt hen daarom het komende jaar een platform om daarover onderling uit te wisselen en met experts uit partnerlanden van VVOB.

In die context nodigde eNSPIRED Kwame Akyeampong uit, professor Internationaal Onderwijs en Ontwikkeling verbonden aan het Centrum voor Internationaal Onderwijs (Sussex University, Verenigd Koninkrijk).

Op 14 november gaf hij een gastcollege op Odisee hogeschool voor (student)leerkrachten, pedagogisch begeleiders, lerarenopleiders en andere onderwijzers: ‘Leerkansen voor kwetsbare leerlingen: de leerkracht doet ertoe!’.

Kloof

De professor begon met een statement: Europese klassen diversifiëren aan een sneltempo. De kloof in leeruitkomsten tussen eerste generatiemigranten en autochtone studenten is heel breed, maar ook de economische, sociale en culturele status van leerlingen drijft dat verschil.

Leerkrachten voelen zich onvoldoende voorbereid om les te geven in etnisch diverse klassen. Meer nog, het zijn vaak startende leerkrachten die lesgeven in scholen met een populatie die voor een groot deel bestaat uit leerlingen met sociaaleconomisch moeilijke achtergronden.

Iedereen mee

Professor Akyeampong ziet een grote rol weggelegd voor lerarenopleidingen in het dichten van die kloof: “We moeten niet alleen focussen op specifieke lessen of op de pedagogische en vakdidactische vaardigheden van toekomstige leerkrachten. We moeten inzetten op een brede aanpak in de lerarenopleiding, met een visie op hoe we studentleerkrachten gaan leren lesgeven met als doel de leerkloof te dichten.”

Heel belangrijk in die brede aanpak zijn de verwachtingen die leerkrachten hebben van hun leerlingen, omwille van het bovengenoemde Pygmalioneffect. “Ik pleit ervoor dat alle leerkrachten de vaardigheden verwerven om het leerpotentieel en de leeruitkomsten voor alle studenten te maximaliseren. Dit mag niet gezien worden als een expertiseveld weggelegd voor maar een handjevol leerkrachten.”

10 keer beter

De professor rondde zijn gastcollege af met concrete voorstellen om lerarenopleidingen relevanter te maken voor de diverse klassen van vandaag. Een lerarenopleiding zou volgens hem minstens de tien volgende verantwoordelijkheden moeten opnemen:

  1. De capaciteiten ontwikkelen van leerkrachten om leerproblemen van minder sterke studenten te identificeren.
  2. De mogelijkheid bieden aan alle leerkrachten om les te geven in scholen met een uitdagende studentenpopulatie, om hun vat op de situatie te versterken.
  3. Professionele leergemeenschappen creëren waarbinnen leerkrachten kennis en ervaringen kunnen uitwisselen over hoe ze het leerproces van benadeelde leerlingen kunnen verbeteren.
  4. Actieonderzoek gebruiken om kennis te ontwikkelen van wat werk en niet werkt in dit verhaal, en waarom.
  5. Een inclusieve pedagogie promoten.
  6. Studenten laten kiezen op welke manier ze willen leren en geëvalueerd worden.
  7. Dynamische en diverse leergroepen promoten.
  8. Lesgeven voorstellen als een probleemoplossende activiteit, zodat leermoeilijkheden opgevat worden als een uitdaging, en niet als een tekortkoming bij leerlingen.
  9. Diversiteit aanwenden om de leerervaring te verrijken door voorbeelden uit de praktijk aan te halen die duidelijk de waarde van diversiteit aantonen.
  10. Leeropportuniteiten creëren die zowel het groepsgebeuren als individualiteit benadrukken om verschil te managen en te vieren.

‘s Namiddags

In de namiddag konden de deelnemers kiezen om verder in gesprek gaan met prof. Akyeampong. Maar ze konden ook gaan voor een andere workshop, zoals de ‘Privilege Walk’, een stellingenspel van Bataljong over gelijke onderwijskansen.

Deelnemers konden ook aan tafel schuiven met Mohamed Chatouani van Democratische Dialoog (Erasmushogeschool) voor een sessie rond omgaan met gevoelige en controversiële thema’s zoals religie, en dan vooral islam, en levensbeschouwing.

Ook Mirna Nel uit Zuid-Afrika kwam als professor Inclusief Onderwijs van de Noordwest-Universiteit meer vertellen over waarom het belangrijk is om inclusie niet te vernauwen tot leerlingen met een beperking, maar om het concept ook andere leerbarrières zoals taal of sociaaleconomische achtergrond te laten omvatten. (presentaties, zie onder)

Wat leerden we?

eNSPIRED wil in de eerste plaats de deelnemers van haar activiteiten inspireren om met een nieuwe bril te kijken naar problemen van gelijke onderwijskansen. We hechten veel belang aan hun leerervaringen.

De antwoorden van deelnemers op de vraag ‘Wat leerde je op het gastcollege?’ moedigt ons aan om verder te doen:

“Als leerkrachten moeten we ons niet enkel focussen op onze job als leraar, maar ook op wat we kunnen leren van en met elkaar.”

“De tien aanbevelingen van prof. Akyeampong kunnen we in Vlaanderen gebruiken als leidraad voor strategisch denken rond ‘leerkrachten en inclusie’.”

“Veel mensen hier denken dat deze problemen alleen in Brussel bestaan, maar we kampen blijkbaar overal met gelijkaardige problemen.”

“Ik onthoud als beginnende leerkracht vooral dat het vaak ervaren leerkrachten zijn die op ‘gemakkelijke’ scholen terechtkomen. Ik bereid me er dus op voor dat dat voor mij ook het geval kan worden.”

“In het gastcollege werd aangehaald hoe belangrijk de pedagogische vaardigheden zijn. In de huidige transitiebewegingen van de specifieke lerarenopleiding is dit een heikel punt. Hierin wordt vakkennis toch nog steeds enorm naar voren geschoven. Dit baart me zorgen.”

“Naast vakkennis en pedagogische kennis en vaardigheden is een aanvaarden van diversiteit een noodzaak om zo te kijken wat de meerwaarde is van die diversiteit om tot anders leren te komen.”

“Wat vreemd is, wordt vriend door te ontmoeten en door samen te zoeken naar oplossingen voor uitdagingen in onderwijs en de wereld. Zo bouwen we samen aan inclusief, kwaliteitsvol en duurzaam onderwijs.”

Goed nieuws! Alle eNSPIRED gastcolleges worden gefilmd zodat het materiaal nadien kan ingezet worden in de opleiding van leerkrachten.

eNSPIRED leerweek 2018

Zet mee je schouders onder onderwijs voor kwetsbare leerlingen!
Kruis 18 en 19 april 2018 aan in je agenda! eNSPIRED nodigt onderwijsexperts uit Suriname en Zambia uit om ervaringen te delen met Vlaanderen over een herkenbare uitdaging: verzekeren dat ook kwetsbare kinderen en jongeren kwaliteitsvol onderwijs genieten. Kom ook en ga in dialoog met de onderwijsprofessionals uit Suriname en Zambia over omgaan met kansarmoede in kleuter- lager, en secundair onderwijs.

Lees hier meer over de delegatie en krijg een eerste kijk op de inspirerende praktijken uit Zambia en Suriname