Céline Sercu is lerarenopleider en pedagoog aan Howest en draagt internationalisering hoog in het vaandel. Ze reist er in haar vrije tijd lustig op los en ook professioneel grijpt ze elke kans om zoveel mogelijk met een open blik naar de wereld kijken. Zo zakte ze samen met het eNSPIRED-team af naar Cambodja ter voorbereiding van de internationale leerweek rond gender: “Naar het buitenland gaan, betekent voor mij je spreekwoordelijke bril kapot maken en beseffen dat jouw manier van kijken gekleurd is door eigen ervaringen en voorkennis. Dit is precies wat we ook bij Howest mee proberen geven aan de leraren van morgen.”

De meerwaarde van internationalisering

Als lid van de eNSPIRED werkgroep gender draagt Céline dit academiejaar haar steentje bij voor de invulling van het programma. De kans om Cambodja samen met het team te ontdekken ter voorbereiding van de leerweek, greep ze dan ook met beide handen. “Zelf kreeg ik als student niet de kans om naar het buitenland te trekken. Ik ben dan ook heel blij dat ik de meerwaarde van dergelijke internationale ervaringen nu zelf kan opdoen dankzij mijn job bij Howest. Door mijn verhalen te delen met mijn studenten, probeer ik hun engagement aan te wakkeren om nieuwe horizonten te verkennen en hun blik te verruimen. Het is altijd leuk als je studenten, en dan zeker de eventuele twijfelaars, kan overtuigen”, legt ze haar motivatie uit.
 
Was een buitenlandse reis midden in het academiejaar dan geen probleem voor de opleiding waaraan ze verbonden is? “Erg hard heb ik niet moeten knokken om toestemming te krijgen van Howest om jullie te mogen vergezellen. Misschien werkte mijn argumentatie en enthousiasme wel zo aanstekelijk dat ze geen ‘neen’ konden zeggen!” lacht ze. “Maar inhoudelijk was deze missie natuurlijk een perfecte aanvulling op mijn functie. Ik zit zelf in de eNSPIRED-werkgroep en via het stageprogramma kom ik regelmatig in contact met VVOB. Dit academiejaar is mijn engagement verhoogd en langzaamaan leer ik zo de werking van heel de organisatie beter kennen.

Een confronterende onderwijsrealiteit

Ik was nog nooit in Cambodja geweest en het onbekende trekt me altijd aan.” Als doorwinterde globetrotter was er van een cultuurschok dan ook geen sprake bij Céline, die al meermaals voet aan wal zette op het Aziatische continent. “Ik vertrek met een open blik, dus bereid me bewust niet te veel voor op een reis en laat me graag ter plaatse verrassen. Wel las ik vanuit professioneel standpunt literatuur over het onderwijs in Cambodja en de invloed van het bewind van de Rode Khmer in de jaren ‘70 op het (huidige) onderwijssysteem”.
 
Het land en de onderwijsrealiteit ter plaatse maakten veel indruk op haar: “Ik was erg aangedaan door de geschiedenis van Cambodja. De terreur die de Rode Khmer er zaaide leeft nog hard bij zowel de jonge als de oudere generaties.” In 1975 greep de communistische beweging Rode Khmer er de macht. Naar het voorbeeld van Mao Zedong streefde leider Pol Pot naar een agrarische samenleving, zonder buitenlandse inmenging. Steden werden ontruimd en alle inwoners moesten aan de slag in collectieve boerderijen. Wie gestudeerd had, werd als dreiging voor het regime beschouwd en monddood gemaakt. Talloze intellectuelen, leerkrachten, monniken, artsen, militairen en ambtenaren werden terechtgesteld en geëxecuteerd. In totaal lieten anderhalf tot twee miljoen inwoners het leven.

Littekens van een schrikbewind

Ik heb meer dan ooit beseft hoe hard de politiek van een land de realiteit bepaalt waarin je leeft en hoeveel geluk je moet hebben met waar je geboren wordt. De kans is groot dat ik het regime van Pol Pot als lerarenopleider niet zou hebben overleefd, wat de ervaring als onderwijsprofessional erg confronterend maakte. Pas na de val van de Rode Khmer in 1979 kon Cambodja het onderwijssysteem opnieuw opbouwen, maar dat werd erg moeilijk zonder academici, leerkrachten of intellectuelen in de samenleving.” 

Gendervoorschriften als leidraad

Daarnaast ben ik geschrokken van de gendernormen die in het land leven. De Chbab Srey en Chbab Proh worden er nog tot op de dag van vandaag toegepast en zitten diep ingeworteld in de samenleving”, duidt Céline een van de genderuitdagingen in het land. De Chbab Srey en Proh zijn voorschriften van hoe respectievelijk meisjes en jongens zich dienen te gedragen. Deze gedragsregels zijn doordrenkt van genderstereotypen en waren generaties lang ingebed in het curriculum en de cultuur van het land. “Ook al worden deze naslagwerken niet meer onderwezen, toch merk je dat er zowel thuis als op school nog vaak naar wordt teruggegrepen”, deelt Céline haar ervaringen. “Het boek is doordrenkt van genderstereotype uitdrukkingen, zoals ‘girls have shorter legs’. Wat een verbloeming is van een genderstereotiepe boodschap, want die kortere benen staan hier symbool voor de veronderstelling dat meisjes korter bij huis moeten blijven en minder verantwoordelijkheden mogen dragen.

Nog een lange weg te gaan

Ook de manier waarop Cambodjanen hun onderwijssysteem evalueren ging Céline niet ongemerkt voorbij. “Terwijl bij ons de focus ligt op inhoud, merk je dat scholen in Cambodja zich momenteel vooral blindstaren op het aantal aanwezige leerlingen. Ze worden elke dag geteld, met vooral aandacht voor het aantal meisjes dat de weg naar de schoolbanken vindt. Om genderrollen te doorbreken is meisjes betrekken natuurlijk de eerste stap.” Het TIGER-programma dat VVOB uitrolt is hier volgens Céline een belangrijke bijdrage. “Je merkt hoe TIGER de ingesteldheid ten opzichte van genderrollen langzaamaan verandert, maar genderstereotypen zijn er zo verweven in alle lagen van de maatschappij, dat het een werk van lange adem wordt. De Action Guide, een handboek om meer genderresponsief voor de klas te staan, is een grote stap voorwaarts. Het programma neemt niet alleen onderwijsactoren mee. Via Gender Café's en Men Dialogues worden ook de gemeenschappen rond de scholen actief betrokken in de gesprekken over gender en genderrollen.

De kracht van eNSPIRED

De diepe indruk die de dienstreis naliet op Céline bevestigt de kracht van internationalisering en van eNSPIRED. “Eigenlijk zou iedereen op een vliegtuig moeten springen en ter plaatse gaan proeven van de onderwijsrealiteit, maar dat is natuurlijk niet haalbaar”, beseft Céline. “Precies daar ligt dan ook de kracht van eNSPIRED en meer specifiek de leerweek. Zonder je zelf te moeten verplaatsen naar een land in een ander continent, haalt het programma internationale onderwijsexperten naar Vlaanderen. Je kan hun verhaal horen uit eerste hand en komt te weten hoe zij persoonlijk omgaan met onderwijsuitdagingen. Ze komen hun verhaal hier zelf vertellen en delen hoe zij problemen ervaren, aanpakken en oplossingen implementeren. De meerwaarde hiervan is van onschatbare waarde voor de onderwijssector.