"Gender is geen Rwandees of Cambodjaans probleem, maar een wereldwijd."

Terugblik op de internationale leerweek

Na maandenlange voorbereidingen was het dan eindelijk zover en vlogen onze collega's uit Cambodja en Rwanda naar Brussel voor de internationale leerweek. Een week lang deelden deze onderwijsspecialisten hun ervaring en kennis over gender met Vlaamse onderwijsactoren. we blikken terug op een inspirerende en leerrijke week, waar we samen op zoek gingen naar antwoorden op genderuitdagingen in het onderwijs wereldwijd.

Waarom gender?

In Vlaanderen is gender tot nu toe niet expliciet vermeld in de eindtermen van het leerplichtonderwijs en komt het amper aan bod binnen de lerarenopleiding. Door gelijke participatie in het onderwijs en de hogere leerprestaties van meisjes, gaan we er onterecht vanuit dat de wereldwijde genderuitdagingen hier niet gelden. Toch blijkt niets minder waar. Jongens worden sneller doorverwezen naar het buitengewoon onderwijs, blijven vaker zitten of verlaten de schoolbanken zonder diploma. Hoogtijd om gender op de onderwijsagenda te plaatsen!

“In Vlaanderen is er geen politiek met betrekking tot genderresponsieve pedagogie terwijl het een no-brainer is en niet eens zo complex moet zijn.”

Voor deze leerweek deden we een beroep op de kennis en de kunde van een delegatie onderwijsspecialisten uit Cambodja en Rwanda. Collega’s Maly Sun en Chanveasna Chin (VVOB in Cambodja) zakten af naar België in het gezelschap van Satya Roeurn van VVOB-partner GADC. Collega’s Chantal Dusabe Kabanda en Simon De Schutter (VVOB in Rwanda) verkeerden een week lang in het bijzijn van Dr. Philothère Ntawiha (URCE) en Joséphine Kobusingye (FAWE Rwanda). Dankzij hun jarenlange ervaring zijn zij de experten bij uitstek voor een inspirerende succesformule.

Nu al zin in meer? Je vindt een inspirerend filmpje, video's en downloadbare materialen (presentaties en posters) onderaan deze pagina!

Op visite bij de collega’s van Scholenbanden

De week startte met een bezoek aan het vormings- en ontmoetingsmoment van Scholenbanden, het VVOB-programma waar Vlaamse scholen een duurzame samenwerking opbouwen met een partnerschool in Afrika, Zuid-Amerika of Azië. Door genderuitdagingen vanuit een internationale context te benaderen, leerden de aanwezige leerkrachten en schoolleiders genderresponsieve reflexen aan om vooroordelen uit het klaslokaal te bannen. “Deze denkoefening opende mijn ogen en deed me inzien hoe ik onbewust zelf in stereotypen herval wanneer ik voor de klas sta”, reflecteert een leerkracht na afloop. “Ik zal in de toekomst twee keer nadenken voor ik de vraag stel welke sterke jongens me kunnen helpen een bank te verplaatsen!”

Arm in arm met onze partners

Uitwisseling is het stokpaardje van eNSPIRED. Daarom volgde op dinsdag elk lid van de delegatie een dag in het professionele leven van één van onze partners. Satya en Maly stonden bij RoSa vzw stil bij de genderuitdagingen in Vlaanderen en Cambodja, terwijl Chanveasna zijn dag doorbracht in het kielzog van Céline Sercu van Howest. Peter Van Iseghem maakte Simon en Chantal wegwijs in de werking van Katholiek Onderwijs Vlaanderen en docente Veerle Lagaert nam Philothère mee op sleeptouw bij HoGent, terwijl Joséphine Kobusingye te gast was op een studiedag van Sensoa over het Vlaggensysteem.

Praten over gender

Op 20 en 21 maart gooiden we de deuren van Muntpunt open. Lerarenopleiders, pedagogische begeleiders en (student)leerkrachten gingen samen met de leden van de internationale delegatie twee dagen lang in dialoog over genderuitdagingen in Cambodja, Rwanda en Vlaanderen. Na de inleidende gendertalks, waar het onderwijs en de genderuitdagingen van de drie landen werden toegelicht, gingen de deelnemers tijdens vijf inspirerende werkwinkels in interactie met de internationale experten.
 
“Gender is geen Rwandees of Cambodjaans probleem, maar een wereldwijd. De tijd is gekomen om dit thema bespreekbaar te maken. Het kan deuren openen voor verdraagzaamheid.” 

Gender zit tussen je oren

Rwanda heeft al een behoorlijke weg afgelegd op vlak van gendergelijkheid. Toch kampt het land met een hoge uitval van meisjes, waarvan slechts enkelen de weg terugvinden naar de schoolbanken als gevolg van een hoog aantal tienerzwangerschappen, traditionele gendernormen en de ondervertegenwoordiging van vrouwen en vrouwelijke rolmodellen in het hoger onderwijs.
 
Wie hoopte onopvallend zijn licht op te steken tijdens de werkwinkel van Philothère en Chantal, was eraan voor de moeite. “Alleen als je iedereen actief betrekt in het debat, slaag je erin stereotypen te bannen”. De interactieve denkoefening over het VVOB-programma Girls on MARS, focuste op de uitrol van professionele leernetwerken voor de integratie van gender in onderwijs. “Zorg dat gender verweven is in alle modules van professionele opleidingen, betrek zowel vrouwen als mannen en hou rekening met hun individuele leernoden.”
 
“Het was niet gemakkelijk om op sommige vragen concrete antwoorden te formuleren doordat je soms echt wel out-of-the-box moet denken." 
 
Simon nam je tijdens zijn werkwinkel mee naar de Rwandese Saving Clubs, waar meisjes en jongens samen oplossingen zoeken voor uitdagingen waarmee ze geconfronteerd worden. Hij deelde de deelnemers lukraak op in twee clubs en liet hen spelenderwijs zelf ervaren hoe ze leerlingen samenbrengen, met een bijhorende mini-onderneming als platform voor zelfontwikkeling. Een goed voorbeeld over hoe scholen in Rwanda inspelen op de genderuitdagingen van het land.

“Interessant om te zien hoe een Saving Club kan bijdragen tot meer gendergelijkheid en toenadering tussen jongens en meisjes.” 
 
Joséphine had het over de werking van FAWE en de implementatie van genderresponsieve pedagogie (GRP): “Men moet de boom buigen als die jong is. Dankzij GRP kunnen we voorkomen dat kinderen slachtoffer worden van omstandigheden. Want gender zit uiteindelijk tussen de oren.” Een boodschap die ze ook op vrijdag deelde tijdens het lunchseminarie van Educaid.be.
 
“Open je geest, verander van mentaliteit en vorm kinderen naar behoren, want zij zijn de toekomst van deze wereld!” 

Go TIGER!

Traditionele gendernormen zitten ingebakken in de Cambodjaanse samenleving en gendergerelateerd geweld in en rond scholen (SRGBV) is er een dagelijkse realiteit. Samen met lokale partners ondersteunt VVOB met het TIGER-programma Cambodjaanse leerkrachten op weg naar genderresponsief onderwijs.
 
Chanveasna van VVOB in Cambodja inspireerde over hoe de ontwikkeling en implementatie van een Gender Action Guide en bijhorende digitale applicatie de initiële lerarenopleidingen en de nascholingen voor leerkrachten en schoolleiders op weg helpen naar meer en beter genderresponsief onderwijs. 

“Het is interessant hoe de actiegids geïmplementeerd wordt tot op het niveau van de ministeries en lerarenopleidingen. Alleen zo maak je een duurzame verandering.” 
 
'Men Dialogue en Gender Café' is een gespreksmethodiek die gender bespreekbaar maakt en een bewustzijn creëert. Deze informele ontmoetingsmomenten, gericht op de brede school, bieden een veilige omgeving om in dialoog te gaan over gender. Maly en Satya legden uit hoe je het effect hiervan zo groot mogelijk maakt.
 
“Praat constructief over hoe gender een impact heeft op het (werk)leven en stel stereotypen in vraag zonder met de vinger te wijzen.” 

Honger naar meer inspiratie

Wie tijdens de lunch hongerig was naar meer inspiratie, kon terecht op de genderexpo. De pop-up bibliotheek van RoSa vzw bood een glimp uit het aanbod en Cherline van Klasse vertelde honderduit over haar ontmoetingen met onderwijsprofessionals in Cambodja. Bij Educaid.be kwam je alles te weten over de website TVET and Girls en ook CHanGE kende geen geheimen meer na een bezoek aan de stand van UCOS. Natuurlijk mocht ook VVOB’s GRP4ECE toolkit ('gender-responsive pedagogy for early childhood education') niet ontbreken.

Debatteren en inspireren

Een genderexpert, een student en een leerkracht maakten de slotsom van de leerweek tijdens het interactief debat over internationale genderuitdagingen.
 
Kaj Poelman, beleidsmedewerker onderwijs bij çavaria, komt op voor de rechten van transgenders en holebi’s (LGBTI+). Ruim negentien procent van de LGBTI-leerlingen in België en vijf Europese landen, wordt op school geconfronteerd met homofobie. “Ook blijkt dat veel mensen een andere carrière zouden kiezen als ze een ander geslacht hadden. Daaraan merk je hoe gendernormen ook bij ons nog domineren in het onderwijs.” Leerkracht mechanica Lieselot Van Gysel beaamt dit. Als eerste Vlaamse TVET-ambassadeur voor de Europese Commissie is ze een rolmodel voor meisjes in STEM. “Ik was het enige meisje in mijn richting en had alleen maar mannelijke leerkrachten. Ook nu ik de enige vrouwelijke leerkracht praktijk mechanica. Als jonge vrouw had ik graag een rolmodel gehad om me aan op te trekken.”
 
Alvorens deelnemers en internationale onderwijsspecialisten zich konden uitleven aan de dialoogtafels over SRGBV, GRP en genderresponsieve studiekeuzebegeleiding, deelde ook Linde Goossens haar ervaringen. Naast studentleerkracht geschiedenis aan de VUB is ze actief lid bij CHanGE, een project van UCOS over gendergelijkheid en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten. Vanuit haar ervaringen in India schetst ze een breder beeld van gender.

Moderator Xavier Taveirne koppelde de resultaten van de dialoogtafels terug naar de panelleden. “Het bewustzijn rond gender vergroten lijkt misschien niet zo belangrijk, maar alleen zo heb je een impact op het leven van anderen. Betrek je collega’s en leer samen met hen genderresponsieve reflexen aan.” Ook het belang van rolmodellen is hem niet ontgaan: “Schuif zowel mannelijke als vrouwelijke rolmodellen naar voor en toon jongens en meisjes dat ze later om het even welk beroep kunnen uitoefenen. Zorg dat ze zich veilig voelen op school en begeleid hen in hun studiekeuze, met oog voor gender.”

In het verschiet

Het einde van academiejaar 2018-2019 is stilaan in zicht en daarmee sluiten wij binnenkort ook het eNSPIRED-jaar rond gender en onderwijs af. Dankzij een inspirerend gastcollege in november en een geslaagde leerweek, heeft gender geen geheimen meer! Benieuwd naar wat we volgend schooljaar voor jou in petto hebben? Hou dan zeker onze website, sociale media en nieuwsbrief in het oog!