Van Gent tot Kampong Cham
Het COIL-project als motor voor beter onderwijs
De ene campus is omgeven door Cambodjaanse natuur, de andere bevindt zich op een steenworp van de kleine ring van Gent. Hoewel de lerarenopleidingen in België en Cambodja op het eerste gezicht niet harder kunnen verschillen, ontdekten de studenten tijdens een online uitwisseling dat ze toch meer raakvlakken hebben dan aanvankelijk gedacht. “Het is een must om een open blik te hebben”, zegt studente Lien.
In het najaar van 2024 ontmoetten de studenten van de lerarenopleiding lager onderwijs in België en Cambodja elkaar in het kader van een COIL-project. COIL, ofwel Collaborative Online International Learning, geeft studenten de kans om interculturele vaardigheden te trainen zonder het vliegtuig te moeten nemen naar het buitenland. Zo is deze Internationalisation at Home ook een milieuvriendelijk alternatief. “Internationalisering verandert je perspectief en geeft je een beter beeld van het soort leerkracht dat je wil worden”, zegt Cambodjaanse lerarenopleider Phannha.
In het najaar van 2024 ontmoetten de studenten van de lerarenopleiding lager onderwijs in België en Cambodja elkaar in het kader van een COIL-project. COIL, ofwel Collaborative Online International Learning, geeft studenten de kans om interculturele vaardigheden te trainen zonder het vliegtuig te moeten nemen naar het buitenland. Zo is deze Internationalisation at Home ook een milieuvriendelijk alternatief. “Internationalisering verandert je perspectief en geeft je een beter beeld van het soort leerkracht dat je wil worden”, zegt Cambodjaanse lerarenopleider Phannha.
Studenten en docenten vertellen over de COIL-ervaring
Beginnen bij het begin: vertrouwen en voorbereiding als sleutel tot success
Hoe zet je zo’n COIL op, wanneer je duizenden kilometers verwijderd bent van elkaar? Online meetings maken internationale uitwisseling dan wel vanuit een praktisch oogpunt makkelijker, ze vervangen de nood aan voorbereiding, duidelijke communicatie en vertrouwen zeker niet.
“Een tijd geleden reageerden we op een oproep om een samenwerking te starten met een Cambodjaanse lerarenopleiding”, vertelt Els De Latter, docent praktijk en atelier in de Educatieve bachelor lager onderwijs van Arteveldehogeschool. “Toen ons voorstel werd goedgekeurd bezochten we onze partnerschool in Cambodja en kwamen onze collega’s van de Provincial Teacher Training College en Regional Teacher Training College in Kampong Cham op hun beurt naar België. Die bezoeken waren belangrijk om kennis te maken en om de samenwerking voor te bereiden. Zijn er relevante onderwerpen voor beide groepen? Welke opdrachten geven we aan onze studenten? Veel aspecten van de opleiding waren nog niet duidelijk”.
Dat een grondige voorbereiding cruciaal is om de uitwisseling goed te laten verlopen, benadrukken ook lerarenopleiders Chinda en Phannha van de Provincial Teacher Training College en Regional Teacher Training College in Kampong Cham. “Het is belangrijk om vooraf duidelijke richtlijnen af te spreken, een geschikt thema te kiezen en het juiste platform te gebruiken. Door bijvoorbeeld via Facebook al video's en informatie uit te wisselen vóór de eerste ontmoeting, leer je elkaar sneller kennen en kun je effectiever samenwerken."
Hoe zet je zo’n COIL op, wanneer je duizenden kilometers verwijderd bent van elkaar? Online meetings maken internationale uitwisseling dan wel vanuit een praktisch oogpunt makkelijker, ze vervangen de nood aan voorbereiding, duidelijke communicatie en vertrouwen zeker niet.
“Een tijd geleden reageerden we op een oproep om een samenwerking te starten met een Cambodjaanse lerarenopleiding”, vertelt Els De Latter, docent praktijk en atelier in de Educatieve bachelor lager onderwijs van Arteveldehogeschool. “Toen ons voorstel werd goedgekeurd bezochten we onze partnerschool in Cambodja en kwamen onze collega’s van de Provincial Teacher Training College en Regional Teacher Training College in Kampong Cham op hun beurt naar België. Die bezoeken waren belangrijk om kennis te maken en om de samenwerking voor te bereiden. Zijn er relevante onderwerpen voor beide groepen? Welke opdrachten geven we aan onze studenten? Veel aspecten van de opleiding waren nog niet duidelijk”.
Dat een grondige voorbereiding cruciaal is om de uitwisseling goed te laten verlopen, benadrukken ook lerarenopleiders Chinda en Phannha van de Provincial Teacher Training College en Regional Teacher Training College in Kampong Cham. “Het is belangrijk om vooraf duidelijke richtlijnen af te spreken, een geschikt thema te kiezen en het juiste platform te gebruiken. Door bijvoorbeeld via Facebook al video's en informatie uit te wisselen vóór de eerste ontmoeting, leer je elkaar sneller kennen en kun je effectiever samenwerken."
Tastend beginnen, gemotiveerd eindigen
Ondanks dat de studenten heel wat gespreksonderwerpen hadden om over uit te wisselen, was het voor de lerarenopleiders afwachten of de uitwisseling ook echt zou aanslaan. “We waren niet zeker of een COIL-pro
ject in de smaak zou vallen”, geeft Phannha toe. “Dit was de eerste keer dat we zo’n project hebben opgezet met een Europees land. Onze studenten waren een beetje onzeker over hun taalvaardigheid in het Engels, maar tegelijk ook erg benieuwd om bij te leren over een andere onderwijscontext.”
Ook de studenten zelf wisten niet zo goed wat te verwachten van het uitwisselingsproject: “Ik was bang dat het gesprek eenrichtingsverkeer zou worden, maar het was fijn om te merken dat onze Cambodjaanse medestudenten ook erg gemotiveerd waren," vertelt Naomi. In groepjes van 6, met 3 Belgische en 3 Cambodjaanse studenten, stelden de studenten zichzelf en hun campus voor. Daarnaast kregen de studenten een beeld geschetst van hoe het leven als leerkracht lager onderwijs er in beide landen uitziet.
De initiële twijfels van de lerarenopleiders bleken niet nodig te zijn, want de uitwisseling werd een succes – met de verwachte obstakels, natuurlijk. De internetverbinding was niet altijd stabiel, het verschil in tijdszone was moeilijk en de taalbarrière zorgde soms voor misverstanden. Over dat laatste benadrukt Eliane de solidariteit onder de studenten: “Iedereen hielp elkaar wanneer we niet uit onze woorden geraakten in het Engels. Die samenwerking was mooi om te zien.” Chinda vult aan dat hoewel de taalbarrière voor een initiële terughoudendheid zorgde bij de Cambodjaanse studenten, het de uitwisseling niet in de weg stond: “We beseften dat we ons allemaal op vreemd terrein bevonden. Uiteindelijk is het bijleren belangrijker dan taalvaardigheid.”
Ondanks dat de studenten heel wat gespreksonderwerpen hadden om over uit te wisselen, was het voor de lerarenopleiders afwachten of de uitwisseling ook echt zou aanslaan. “We waren niet zeker of een COIL-pro
ject in de smaak zou vallen”, geeft Phannha toe. “Dit was de eerste keer dat we zo’n project hebben opgezet met een Europees land. Onze studenten waren een beetje onzeker over hun taalvaardigheid in het Engels, maar tegelijk ook erg benieuwd om bij te leren over een andere onderwijscontext.”
Ook de studenten zelf wisten niet zo goed wat te verwachten van het uitwisselingsproject: “Ik was bang dat het gesprek eenrichtingsverkeer zou worden, maar het was fijn om te merken dat onze Cambodjaanse medestudenten ook erg gemotiveerd waren," vertelt Naomi. In groepjes van 6, met 3 Belgische en 3 Cambodjaanse studenten, stelden de studenten zichzelf en hun campus voor. Daarnaast kregen de studenten een beeld geschetst van hoe het leven als leerkracht lager onderwijs er in beide landen uitziet.
De initiële twijfels van de lerarenopleiders bleken niet nodig te zijn, want de uitwisseling werd een succes – met de verwachte obstakels, natuurlijk. De internetverbinding was niet altijd stabiel, het verschil in tijdszone was moeilijk en de taalbarrière zorgde soms voor misverstanden. Over dat laatste benadrukt Eliane de solidariteit onder de studenten: “Iedereen hielp elkaar wanneer we niet uit onze woorden geraakten in het Engels. Die samenwerking was mooi om te zien.” Chinda vult aan dat hoewel de taalbarrière voor een initiële terughoudendheid zorgde bij de Cambodjaanse studenten, het de uitwisseling niet in de weg stond: “We beseften dat we ons allemaal op vreemd terrein bevonden. Uiteindelijk is het bijleren belangrijker dan taalvaardigheid.”
Intercultureel leren is ook jezelf tegenkomen
Bij een interculturele uitwisseling is het niet vreemd dat er snel gezocht wordt naar verschillen tussen je eigen situatie en die van je partnerschool, zeker wanneer je als doel hebt bij te leren over andere onderwijscontexten. Maar wat de studenten niet hadden verwacht, was dat het project hen een spiegel voorhield van wat ze zelf graag anders zouden zien in hun onderwijscontext.
“Ik was aangenaam verrast door het gemeenschapswerk dat er in de Cambodjaanse scholen gebeurt”, zegt studente Fleur. “Samen zorgdragen voor je schoolomgeving zorgt er ook voor dat je band sterker wordt. Ik denk dat we daar nog veel van kunnen leren.” Ook studente Lien was verbaasd door de Cambodjaanse lerarenopleiding: “De opleiding duurt twee jaar, maar is best intensief. Ik had er misschien een wat stereotiep beeld van, alsof dat het eigenlijk niet veel zou omvatten.” Wat de Cambodjaanse studenten betreft, veranderde de uitwisseling hun kijk op het leraarschap: “Onze studenten kregen de indruk dat de verwachtingen rond lesgeven heel anders zijn. Waar het leraarschap in België gezien wordt als een zwaar beroep met weinig voldoening, beschouwt men het in Cambodja als een voorrecht om voor de klas te mogen staan. Sommige studenten gaven aan zich hierdoor zelfs meer gemotiveerd te voelen om bij te dragen aan het onderwijs in Cambodja."
Eén probleem, twee werelden: het lerarentekort in België en Cambodja
Die opmerking van de Cambodjaanse studenten zorgde voor een onverwacht raakvlak. Je kan nog altijd gaan lesgeven: een goedbedoeld advies dat je hoort als het elders op de arbeidsmarkt niet lukt. Dat een job in het onderwijs al een hele tijd werd gezien als een ‘last resort’, en niet als een volwaardige discipline, deed zeker geen goed aan het lerarentekort in België. Een artikel uit het onderwijsmagazine Klasse van mei 2025 wijt het tekort dan ook aan het negatieve imago van de sector: veel werkdruk, weinig flexibiliteit en een hoog risico op burn-out.
Ook in Cambodja is het aantal gekwalificeerde leerkrachten niet in balans, met grote verschillen tussen provincies en een duidelijke concentratie in rurale gebieden. In 2023 publiceerde het Cambodjaanse Ministry of Education, Youth and Sport een strategisch plan voor de periode 2024 – 2028. Daarin formuleerden ze actiepunten om het lerarentekort en de onderwijskwaliteit aan te pakken. Naast hervormingen op lange termijn, zoekt de overheid ook naar quick wins door het aantal contractuele leerkrachten te verhogen, leerkrachten dubbele shifts te laten werken en het inrichten van combinatieklassen.
Bij een interculturele uitwisseling is het niet vreemd dat er snel gezocht wordt naar verschillen tussen je eigen situatie en die van je partnerschool, zeker wanneer je als doel hebt bij te leren over andere onderwijscontexten. Maar wat de studenten niet hadden verwacht, was dat het project hen een spiegel voorhield van wat ze zelf graag anders zouden zien in hun onderwijscontext.
“Ik was aangenaam verrast door het gemeenschapswerk dat er in de Cambodjaanse scholen gebeurt”, zegt studente Fleur. “Samen zorgdragen voor je schoolomgeving zorgt er ook voor dat je band sterker wordt. Ik denk dat we daar nog veel van kunnen leren.” Ook studente Lien was verbaasd door de Cambodjaanse lerarenopleiding: “De opleiding duurt twee jaar, maar is best intensief. Ik had er misschien een wat stereotiep beeld van, alsof dat het eigenlijk niet veel zou omvatten.” Wat de Cambodjaanse studenten betreft, veranderde de uitwisseling hun kijk op het leraarschap: “Onze studenten kregen de indruk dat de verwachtingen rond lesgeven heel anders zijn. Waar het leraarschap in België gezien wordt als een zwaar beroep met weinig voldoening, beschouwt men het in Cambodja als een voorrecht om voor de klas te mogen staan. Sommige studenten gaven aan zich hierdoor zelfs meer gemotiveerd te voelen om bij te dragen aan het onderwijs in Cambodja."
Eén probleem, twee werelden: het lerarentekort in België en Cambodja
Die opmerking van de Cambodjaanse studenten zorgde voor een onverwacht raakvlak. Je kan nog altijd gaan lesgeven: een goedbedoeld advies dat je hoort als het elders op de arbeidsmarkt niet lukt. Dat een job in het onderwijs al een hele tijd werd gezien als een ‘last resort’, en niet als een volwaardige discipline, deed zeker geen goed aan het lerarentekort in België. Een artikel uit het onderwijsmagazine Klasse van mei 2025 wijt het tekort dan ook aan het negatieve imago van de sector: veel werkdruk, weinig flexibiliteit en een hoog risico op burn-out.
Ook in Cambodja is het aantal gekwalificeerde leerkrachten niet in balans, met grote verschillen tussen provincies en een duidelijke concentratie in rurale gebieden. In 2023 publiceerde het Cambodjaanse Ministry of Education, Youth and Sport een strategisch plan voor de periode 2024 – 2028. Daarin formuleerden ze actiepunten om het lerarentekort en de onderwijskwaliteit aan te pakken. Naast hervormingen op lange termijn, zoekt de overheid ook naar quick wins door het aantal contractuele leerkrachten te verhogen, leerkrachten dubbele shifts te laten werken en het inrichten van combinatieklassen.
Die ingrepen zie je ook terug aan de Provincial Teacher Training College en Regional Teacher Training College in Kampong Cham. Studenten die een carrière overwegen in het onderwijs moeten eerst slagen voor een streng nationaal ingangsexamen. Alleen de beste kandidaten mogen aan de opleiding beginnen, die bovendien aantrekkelijker gemaakt wordt door een toelage van de Cambodjaanse overheid. “Onze lerarenopleiding is wel niet altijd even stabiel geweest”, zegt Chinda. “Door de covid-19-pandemie werden er geen ingangsexamens georganiseerd door de overheid. En geen examen betekent geen leerlingen. Het zal nog even duren voor onze opleiding weer stabiel is.”
Leraar zijn in een wereld die groter is dan je klas
Wat de studenten meenemen gaat verder dan enkel inspiratie voor hun eigen lespraktijk; ze kregen de smaak te pakken voor verdere interculturele uitwisseling. "Er hadden gerust meer ontmoetingsmomenten mogen zijn”, beaamt Eliane. “Dan had het vertrouwen langs beide kanten nog sterker kunnen groeien, wat de uitwisseling nóg meer diepgang zou geven.” Ook Lien kijkt met een warm gevoel terug, ondanks de korte duur: “Je neemt altijd iets mee hé, hoe kort het ook is. Je hoeft niet meteen olifantenpassen te zetten. Muizenstapjes zijn belangrijker.”
Chinda & Phannha zijn overtuigd van de meerwaarde van het COIL-project, vooral wat betreft de interculturele competenties die hun studenten ontwikkelen: “Als leraar is het belangrijk om te leren van andere onderwijspraktijken wereldwijd. Want door die te integreren in je lessen word je niet alleen een betere leerkracht, maar ook iemand met een bredere blik. Want we leven tenslotte niet in één land, maar samen op dezelfde wereldbol.”
Wat de studenten meenemen gaat verder dan enkel inspiratie voor hun eigen lespraktijk; ze kregen de smaak te pakken voor verdere interculturele uitwisseling. "Er hadden gerust meer ontmoetingsmomenten mogen zijn”, beaamt Eliane. “Dan had het vertrouwen langs beide kanten nog sterker kunnen groeien, wat de uitwisseling nóg meer diepgang zou geven.” Ook Lien kijkt met een warm gevoel terug, ondanks de korte duur: “Je neemt altijd iets mee hé, hoe kort het ook is. Je hoeft niet meteen olifantenpassen te zetten. Muizenstapjes zijn belangrijker.”
Chinda & Phannha zijn overtuigd van de meerwaarde van het COIL-project, vooral wat betreft de interculturele competenties die hun studenten ontwikkelen: “Als leraar is het belangrijk om te leren van andere onderwijspraktijken wereldwijd. Want door die te integreren in je lessen word je niet alleen een betere leerkracht, maar ook iemand met een bredere blik. Want we leven tenslotte niet in één land, maar samen op dezelfde wereldbol.”
