Planetair burgerschap: een meer holistische en inclusieve benadering

Ook in landen in Zuid-Amerika, Afrika en Azië lopen lerarenopleiders en onderwijsexperten tegen gelijkaardige uitdagen aan als wij in België. Met eNSPIRED proberen we af en toe een inkijkje te bieden over hoe bepaalde zaken elders worden aangepakt, en wat wij hier misschien van kunnen leren.

eNSPIRED sprak deze keer met Silvia Elisabeth Moraes. Ze werkt aan de Onderwijsfaculteit van de Universidade Federal do Ceará in Brazilië en begeleidt daar momenteel een interdisciplinair project over planetair burgerschap. Hoewel je waarschijnlijk al gehoord hebt van wereldburgerschap, heeft Silvia het dus liever over planetair burgerschap. 

Planetair burgerschap wordt gezien als de radicale verdediging van alle vormen van leven op de planeet, inclusief inheemse en Afro-Braziliaanse bevolking, met hun kennis en tradities, in combinatie met het werk van wetenschappers en professoren in onderwijsinstellingen. The Ecology of Knowledges, van de Portugese socioloog Boaventura de Sousa Santos, vormt de basis voor het opnemen van deze kennis en cultuur.

'Onze universiteit koos voor het woord ‘planetair’, waarbij de nadruk nog meer ligt op de bescherming van de planeet en de natuur met respect voor álle burgers'

Een meer holitische en inclusieve benadering voor een beter begrip van onze planeet en samenleving

‘Het onderwijs heeft de taak om leerlingen en studenten op te leiden tot burgers zodat zij weten hoe een samenleving in elkaar zit en zodat zij zich bewust worden van welke uitdagingen er spelen binnen de samenleving,’ vertelt Silvia. 'Maar hoe doen we dat, zodat ze zich bewust worden van deze uitdagingen? De Westerse wereldburgerschapsbenadering dekte niet de hele lading voor onze Braziliaanse context. . Daarom koos onze universiteit voor het woord ‘planetair’, waarbij de nadruk nog meer ligt op de bescherming van de planeet en de natuur met respect voor alle burgers, inclusief de inheemse en Afro-Braziliaanse bevolking.’ . Een meer holistisch en inclusief perspectief dat het ‘Globale Noorden’ én het ‘Globale Zuiden’ omvat.

Inheemse perspectieven

Kolonisatie en migratie hebben geleid tot een superdiverse samenleving. 'Wij Brazilianen, bijvoorbeeld, zijn het resultaat van drie groepen mensen: Europeanen, Afrikaanse afstammelingen en de inheemse bevolking. Je moet in de spiegel kijken en alle aspecten van wie je bent omarmen. Bovendien zijn de kennis en perspectieven van inheemse bevolkingsgroepen enorm waardevol. Hun relatie met de natuur is holistisch van aard. De Braziliaanse inheemse bevolking leeft doorgaans in harmonie met de natuur waardoor zij een betere bescherming bieden voor de biodiversiteit in tegenstelling tot de Westerse manier van leven die tot veel vernietiging van de natuur en de mensheid heeft geleid. Binnen de benadering van planetair burgerschap wordt ook naar die inheemse bevolking geluisterd. Hun rechten moeten beschermd worden en hun blik op de wereld kan een inspiratie zijn.
 

Interdisciplinair project om meer multiperspectiviteit te creëren

Om met dit alles concreet aan de slag te gaan startte ze een interdisciplinair project dat ze leidt binnen de onderwijsfaculteit. 'We verdelen studenten uit verschillende vakgebieden (bv: sociologie, biologie, geschiedenis,...) in groepjes die samenwerken rond een bepaald thema. De bedoeling is dat zij het onderwerp elk vanuit hun eigen perspectief en vakgebied benaderen maar ook vanuit hun eigen persoonlijke en etnische achtergrond. Neem nu bijvoorbeeld ‘kernafval’. Je zou kunnen denken dat je dit alleen vanuit natuurkundig oogpunt kunt bekijken, maar om het probleem echt te begrijpen moet je het vanuit het perspectief van economie, geografie, geschiedenis, ecologie, enz. bekijken. Dit project gaat over het benaderen van bepaalde kwesties op een gecontextualiseerde en diepgaande manier en vooral over het bekijken van maatschappelijke uitdagingen vanuit verschillende invalshoeken. Ieder met zijn of haar eigen achtergrond, context en opleiding. Dit zorgt voor multiperspectiviteit.'

Wil je hier meer over weten? Hieronder kan je een webinar bekijken waarin Silvia nog dieper ingaat op dit thema. 

Photo credit: GPE/Livia Barton